اتاق عقد
عقد در اتاقی برگزار می شد که دارای شرایط خاصی بود. بنا به باور قدیمی ها زیر این اتاق نباید خالی می بود ،یعنی اگر زیر آن آب انبار یا زیرزمین قرار داشت،معتقد بودند که وصلت استوار نمی ماند و زیر پای عروس سست می شد. عروس تنها بر سفره آراسته در اتاق عقد سفره ای از شال کشمیر یا مخمل سرخابی یا ارغوانی رنگ رو به قبله می گشودند که عروس به تنهایی بر بالای آن جا می گرفت .ترتیب چیدن سفره ی عقد مانند نسل های آتی آن ها در این رو زگار بود اما برخی وسایل سفره ی عقد متفاوت با امروز مورد استفاده قرار می گرفت.
عقد در اتاقی برگزار می شد که دارای شرایط خاصی بود. بنا به باور قدیمی ها زیر این اتاق نباید خالی می بود ،یعنی اگر زیر آن آب انبار یا زیرزمین قرار داشت،معتقد بودند که وصلت استوار نمی ماند و زیر پای عروس سست می شد. عروس تنها بر سفره آراسته در اتاق عقد سفره ای از شال کشمیر یا مخمل سرخابی یا ارغوانی رنگ رو به قبله می گشودند که عروس به تنهایی بر بالای آن جا می گرفت .ترتیب چیدن سفره ی عقد مانند نسل های آتی آن ها در این رو زگار بود اما برخی وسایل سفره ی عقد متفاوت با امروز مورد استفاده قرار می گرفت.
سفره عقد :
اجزای تشکیل دهنده سفره عقد هر یک نمادی از یک آرزوی نیک برای زوج جدید است که بسیاری از آنها در اعتقادات دیرینه ی این سرزمین ریشه دارد و با گذشت زمان و تاثیر باور های نو گسترده تر شده است .آنچه امروز در خور تامل و چشم گیرمی باشد ارج نهادن جنبه تزیینی این بساط بر جنبه ی نمادین آن است . تا چندی پیش اجزای سفره عقد به طور عمده در خانه تهیه و گسترده می شد ، به جز خونچه اسپند و نان آن که افراد ماهر و خبره در این کار آنها را به شکلی زیبا و دیدنی آماده می کردند . در واقع عروس و دختران همسال او در فامیل از چند روز پیش با سلیقه و حوصله به آراستن سفره عقد مشغول می شدند.
سفره ی عقد آماده :
با هر چه ماشینی تر شدن زندگی و رویکرد جامعه ی ما به شهر نشینی و برخوردداری ازتجملات و رفاه ،مراسم عقد و ازدواج نیز از تاثیرات آن به دور نمانده.امروز نمادین بودن سفره ی عقد به دست فراموشی سپرده شده و تخم مرغ و گردو و فندوق پلاستیکی جایگزین مواد اصلی شده است . در این هجوم فرهنگ نوین فقط بعضی عناصر سفره ی عقد ماننده اسپند، نان، نقل و غیره ایمن مانده و اصالت خود را حفظ کره اند . در عوض به زرق و برق این بساط بیش از پیش توجه می شود و در آراستن آن دقت می کنند تا چشم گیر ،خاص و پر شکوه تر از نمونه های پیشین باشد . به هر حال تهیه سفره ی عقد اکنون به مفهوم سفارش دادن و خرید آن است . در بسیاری از فروشگاه های لباس مخصوص عروس ،جایگاه هایی به نمونه سفره ی عقد آماده اختصاص داده می شود که مدل های تازه و مد روز را به تازه عروس و داماد ها عرضه می کنند.
اجزای تشکیل دهنده سفره عقد هر یک نمادی از یک آرزوی نیک برای زوج جدید است که بسیاری از آنها در اعتقادات دیرینه ی این سرزمین ریشه دارد و با گذشت زمان و تاثیر باور های نو گسترده تر شده است .آنچه امروز در خور تامل و چشم گیرمی باشد ارج نهادن جنبه تزیینی این بساط بر جنبه ی نمادین آن است . تا چندی پیش اجزای سفره عقد به طور عمده در خانه تهیه و گسترده می شد ، به جز خونچه اسپند و نان آن که افراد ماهر و خبره در این کار آنها را به شکلی زیبا و دیدنی آماده می کردند . در واقع عروس و دختران همسال او در فامیل از چند روز پیش با سلیقه و حوصله به آراستن سفره عقد مشغول می شدند.
سفره ی عقد آماده :
با هر چه ماشینی تر شدن زندگی و رویکرد جامعه ی ما به شهر نشینی و برخوردداری ازتجملات و رفاه ،مراسم عقد و ازدواج نیز از تاثیرات آن به دور نمانده.امروز نمادین بودن سفره ی عقد به دست فراموشی سپرده شده و تخم مرغ و گردو و فندوق پلاستیکی جایگزین مواد اصلی شده است . در این هجوم فرهنگ نوین فقط بعضی عناصر سفره ی عقد ماننده اسپند، نان، نقل و غیره ایمن مانده و اصالت خود را حفظ کره اند . در عوض به زرق و برق این بساط بیش از پیش توجه می شود و در آراستن آن دقت می کنند تا چشم گیر ،خاص و پر شکوه تر از نمونه های پیشین باشد . به هر حال تهیه سفره ی عقد اکنون به مفهوم سفارش دادن و خرید آن است . در بسیاری از فروشگاه های لباس مخصوص عروس ،جایگاه هایی به نمونه سفره ی عقد آماده اختصاص داده می شود که مدل های تازه و مد روز را به تازه عروس و داماد ها عرضه می کنند.
تهیه وسایل عقد :
مرسوم بود در جلسه ی بله بران قرار بگذارند که وسایل عقد را خریداری کنند و به خانه ی عروس بفرستند که آن را اصطلاح«تره»گفتند.شیوه ی دیگر آن بود که داماد پول این وسایل را پیشاپیش بپردازند تا خود خانواده ی عروس آن را تهیه کنند که آن را «خشکه»می گفتند.در صورتی که خانواده داماد خرید وسایل عقد را می پذیرفت آنها را بر طبق می نهادند و خرید عروسی رانیز در پی آن روان می کردند . لباس و کفش عروس و وسایل دیگر نیز روی طبق های گوناگون به دنبال وسایل عقد گسیل می شدند .
آینه عقد :
سالم رسیدن آینه عقد به خانه ی عروس نزد پیشینیان اهمیت فراوانی داشت آنها حتی در خرید آینه نیز دقت و وسواس بسیاری نشان میدادندکه آینه ای بی نقص و شفاف انتخاب کنند زیرا اعتقاد داشتند که آینه با بخت عروس رابطه ای مستقیم دارد اگر آینه عقد در راه انتقال به خانه می افتاد و می شکست نزد هر دوخانواده فاجعه به شمار می آمد .
باورهایی درباره ی سفره عقد :
نسخه های خوشبختی مختلفی برای اولین برخورد پس از عقد پیچیده می شود و این ها آموزش هایی بود که بزرگ تر ها به پسر و دختر می دادند تا در زندگی مشترک مورد توجه و اجرا قرار بگیرد. برخی از این رسوم به این ترتیب بود : پیش از هر چیز داماد باید پای راست خود را روی پنجه ی پای عروس می فشرد ، با این مقصود که همسرش همیشه از او اطاعت کند و زبانش در برابر شوهر بسته باشد، قافل از آن که نظیر همین نسخه برای دختر تجویز شده بود و گاه عروس با زرنگی در این کار پیشدستی می کرد. عروس باید در ابتدا به چشم های شوهرش نگاه می کرد تا کسی از او نظر نکند. نخستین نگاه به روی همدیگر از درون آینه بود تا هیچ رنجش و کدورتی به زندگیشان راه نیاید. داماد نقلی در دهان عروس می گذاشت و عروس با ناز خود را کمی کنار می کشید تا داماد هر چه بیش تر به سویش متمایل شود. داماد دست عروس را می گرفت و زیر دست خود می گذاشت تا همسرش همیشه از او پیروی کند.
مرسوم بود در جلسه ی بله بران قرار بگذارند که وسایل عقد را خریداری کنند و به خانه ی عروس بفرستند که آن را اصطلاح«تره»گفتند.شیوه ی دیگر آن بود که داماد پول این وسایل را پیشاپیش بپردازند تا خود خانواده ی عروس آن را تهیه کنند که آن را «خشکه»می گفتند.در صورتی که خانواده داماد خرید وسایل عقد را می پذیرفت آنها را بر طبق می نهادند و خرید عروسی رانیز در پی آن روان می کردند . لباس و کفش عروس و وسایل دیگر نیز روی طبق های گوناگون به دنبال وسایل عقد گسیل می شدند .
آینه عقد :
سالم رسیدن آینه عقد به خانه ی عروس نزد پیشینیان اهمیت فراوانی داشت آنها حتی در خرید آینه نیز دقت و وسواس بسیاری نشان میدادندکه آینه ای بی نقص و شفاف انتخاب کنند زیرا اعتقاد داشتند که آینه با بخت عروس رابطه ای مستقیم دارد اگر آینه عقد در راه انتقال به خانه می افتاد و می شکست نزد هر دوخانواده فاجعه به شمار می آمد .
باورهایی درباره ی سفره عقد :
نسخه های خوشبختی مختلفی برای اولین برخورد پس از عقد پیچیده می شود و این ها آموزش هایی بود که بزرگ تر ها به پسر و دختر می دادند تا در زندگی مشترک مورد توجه و اجرا قرار بگیرد. برخی از این رسوم به این ترتیب بود : پیش از هر چیز داماد باید پای راست خود را روی پنجه ی پای عروس می فشرد ، با این مقصود که همسرش همیشه از او اطاعت کند و زبانش در برابر شوهر بسته باشد، قافل از آن که نظیر همین نسخه برای دختر تجویز شده بود و گاه عروس با زرنگی در این کار پیشدستی می کرد. عروس باید در ابتدا به چشم های شوهرش نگاه می کرد تا کسی از او نظر نکند. نخستین نگاه به روی همدیگر از درون آینه بود تا هیچ رنجش و کدورتی به زندگیشان راه نیاید. داماد نقلی در دهان عروس می گذاشت و عروس با ناز خود را کمی کنار می کشید تا داماد هر چه بیش تر به سویش متمایل شود. داماد دست عروس را می گرفت و زیر دست خود می گذاشت تا همسرش همیشه از او پیروی کند.
اجزای سفره عقد
اجزای سفره عقد به گواهی تاریخ یکی از رسوم و گزینش های پیشینیان بی حکمت و بی دلیل نبود . در واقع گستردن بساط عقد پیش از عروس و داماد نوعی کارت تبریک گویا با آرزوی سعادت برای زوج جوان بود . با این هدف وبه این مضمون هر ترکیب و ماده ای که در این سفره به کار می رفت ، معنایی ویژه و زیبا در خود داشت . شاید امروز بیشتر عروس و داماد ها و اطرافیان آنها ندانند که معنای ترکیب سفره عقد چیست و در اساس به چه منظوری گسترده می شود . یعنی از یک رسم پر معنای دیرین فقط صورت ظاهری آن حفظ شده و به جا مانده است . در ادامه به معرفی اجزای سفره عقد می پردازیم : قرآن مجید کتاب خدا به نشانه ی مورد تایید قرار داشتن وصلت از سوی خداوند و طلب یمن و برکات الهی جلو آینه و بالای جانماز قرار می گیرد. آینه هچنان که در خرید عروسی آینه در سرلوحه و پس از قرآن مجید قرار دارد ، در سفره عقد نیز در صدر سفره و رو به عروس و داماد قرار می گیرد تا با نگریستن در آن دلهایشان نسبت به هم مانند آینه صاف و زلال باشد و سعادتمند شوند . یک جفت شمعدان شمعدانها در دو سوی آینه جای دارندو شمع های فروزان درون آنها هنگام جاری شدن صیغه عقد ،نشانه آرزوی روشنایی وگرمی در پیوند عروس و داماد است . جنس شمعدان با قاب آینه یکی و معمولا نقره برنز یا بلورین می باشد. جانماز پیشاپیش آینه گسترده می شود و روی آن مهر و تسبیح زیبایی قرار می دهند تا گواهی بر پای بندی زوج نسبت یه اصول دین اسلام باشد و تبرک آن شامل حال عروس و داماد شود . این سجاده و زیر مهری کوچک روی آن یا از جنس ترمه قدیمی به جا مانده در خانواده با آستر ساتن خوش رنگی مانند زرشکی و غیره می باشد یا آن را مخصوص عروس از مخمل سفید می دوزند و رویش را با نخ براق نقره ای سوزن دوزی می کنند . مهر این جا نماز به شکل قلب یا گل یا اشکال زیبا واستثنایی دیگر انتخاب می شود. کاسه نبات در یک سوی بالای سفره عقد توده ای از نبات را به شکل زیبای قالبی خاص که گاه در چندین طبقه تهیه شده است ، قرار می دهند . نبات نماد آروزی شیرینی پیوند عروس داماد است که معمولا آن را از نبات اعلای زعفرانی تدارک می بینند. نقل و سکه نقل به نشانه ی شیرین کامی و سکه برای افزایش روزی عروس و داماد سر سفره ی عقد گذاشته می شود . امروز مخلوطی از نقل سه مروارید و پولک را در بسته بندی های کوچک یا اشکال ابتکاری دیگر قرار می دهند واین تورها را با شکوفه و روبان تزیین می کنند.سکه های ویژه سفره عقد ،طلایی رنگ است که روی آن مبارک باد یا نام مبارک حضرت مهدی (عج) ضرب می شود . تخم مرغ از دیر باز تا کنون تخم مرغ نماد تولد وتداوم نسل است از این رو پیداست که نهادن آن بر سفره ی عقد به نیت ادامه نسل زن و مرد و باروری ازدواج آن دو می باشد. معمولا برای تبرک تعداد تخم مرغ ها را پنج دوازده یا چهارده به نیت پنج تن دوازده امام (ع)و چهارده معصوم(ع)انتخاب می کنند. فندق گردو و بادام این خوراکی های مقوی و پر مایه الهی رانیز به نشان گسترده بودن سفره خوراک عروس و داماد و توانمندی آنها سر سفره عقد می گذارند. نان و پنیر نان را به نشانه ی برکت خداوند و پنیر را با نیت وسعت روزی و سپید بختی بر سر سفره عقد می نشانند . امروز نان و پنیر را به صورت لقمه های کوجک در می آورند و با نایلون محافظ غذامی پوشانند. سبزی را به نشانه ی سلامتی سر سبزی و خرمی در سفره عقد می گذارند. سبزی عقد، سبزی خوردن است که از تره ریحان شاهی نعناع تربچه پیازچه تشکیل می شود. گل به نشانه شادابی و طراوات و به عنوان نمادی از زیبایی این پیوند سبدی از گل بر سفره عقد می نشانند. همچنین برای آراستن اجزای دیگرسفره عقد نیز از شاخه های گل و گلبرگ های رنگین استفاده می کنند . گل سرخ یا رز نماد شناخته شده عشق در سراسر جهان است . شیرینی آشکار است که شیرینی به نشانه به ارمغان آوردن شهد خوشبختی بر سر سفره عقد می نشیند. معمولا هر دو نوع شیرینی خشک و تر را به این منظور به کار می برند شیرینی سفره عقد باید خوش ریخت کوچک وتازه باشد. میوه: نهادن میوه های رنگین بر سر سفره عقد به منزله برخورداری عروس و داماد از مواهب رنگارنگ الهی ونعمت های طبیعی زندگی است. عسل : مراسم عسل در دهان همدیگر گذاشتن پس از جاری شدن صیغه عقد به منظور آن که عروس داماد در آینده مایه ی شیرین کامی و دلارامی هم باشند. جا حلقه ای: حلقه ی ازدواج زوج معمول امشابه هم است و در جعبه مخصوصی از طلا فروشی خرداری میگردد . این حلقه را بر جایگاه خاص و زیبایی پیش پای عروس و داماد می گذارند. تا پس از جاری شدن صیغه عقد آن را در انگشت هم جای دهند. خونچه نان و اسپند به مفهوم سفره کوچک است و در اصطلاح به طبق هایی چوبی گفته می شد که در آن وسایل عقد را قرار می دادند. نان: در گذشته نان سر سفره عقد سنگک بود اما امروزه هر نوع نانی رامی توان به این منظور مورد استفاده قرار داد. اسپند علاوه بر دود کردن اسپند در آغاز هر یک از مراسم و جشن های مربوط به ازدواج از جمله عقد به نیت دور داشتن چشم بد از وصلت جدید و از جان عروس و داماد. کله قند ساییدن یک جفت کله قند هم شکل و هم اندازه روی پارچه ای بر سر عروس و داماد به نیت فروباریدن شادی و شییرنی بر سر آنها طی زندگی مشترک صورت می گیرد. تور قند ساییدن حریر تور با پارچه نازک سپید رنگی را به شکل مربع یا مستطیل تهیه می کنند تا کله قند ها روی آن بر سر عروس و داماد ساییده شود .
اجزای سفره عقد به گواهی تاریخ یکی از رسوم و گزینش های پیشینیان بی حکمت و بی دلیل نبود . در واقع گستردن بساط عقد پیش از عروس و داماد نوعی کارت تبریک گویا با آرزوی سعادت برای زوج جوان بود . با این هدف وبه این مضمون هر ترکیب و ماده ای که در این سفره به کار می رفت ، معنایی ویژه و زیبا در خود داشت . شاید امروز بیشتر عروس و داماد ها و اطرافیان آنها ندانند که معنای ترکیب سفره عقد چیست و در اساس به چه منظوری گسترده می شود . یعنی از یک رسم پر معنای دیرین فقط صورت ظاهری آن حفظ شده و به جا مانده است . در ادامه به معرفی اجزای سفره عقد می پردازیم : قرآن مجید کتاب خدا به نشانه ی مورد تایید قرار داشتن وصلت از سوی خداوند و طلب یمن و برکات الهی جلو آینه و بالای جانماز قرار می گیرد. آینه هچنان که در خرید عروسی آینه در سرلوحه و پس از قرآن مجید قرار دارد ، در سفره عقد نیز در صدر سفره و رو به عروس و داماد قرار می گیرد تا با نگریستن در آن دلهایشان نسبت به هم مانند آینه صاف و زلال باشد و سعادتمند شوند . یک جفت شمعدان شمعدانها در دو سوی آینه جای دارندو شمع های فروزان درون آنها هنگام جاری شدن صیغه عقد ،نشانه آرزوی روشنایی وگرمی در پیوند عروس و داماد است . جنس شمعدان با قاب آینه یکی و معمولا نقره برنز یا بلورین می باشد. جانماز پیشاپیش آینه گسترده می شود و روی آن مهر و تسبیح زیبایی قرار می دهند تا گواهی بر پای بندی زوج نسبت یه اصول دین اسلام باشد و تبرک آن شامل حال عروس و داماد شود . این سجاده و زیر مهری کوچک روی آن یا از جنس ترمه قدیمی به جا مانده در خانواده با آستر ساتن خوش رنگی مانند زرشکی و غیره می باشد یا آن را مخصوص عروس از مخمل سفید می دوزند و رویش را با نخ براق نقره ای سوزن دوزی می کنند . مهر این جا نماز به شکل قلب یا گل یا اشکال زیبا واستثنایی دیگر انتخاب می شود. کاسه نبات در یک سوی بالای سفره عقد توده ای از نبات را به شکل زیبای قالبی خاص که گاه در چندین طبقه تهیه شده است ، قرار می دهند . نبات نماد آروزی شیرینی پیوند عروس داماد است که معمولا آن را از نبات اعلای زعفرانی تدارک می بینند. نقل و سکه نقل به نشانه ی شیرین کامی و سکه برای افزایش روزی عروس و داماد سر سفره ی عقد گذاشته می شود . امروز مخلوطی از نقل سه مروارید و پولک را در بسته بندی های کوچک یا اشکال ابتکاری دیگر قرار می دهند واین تورها را با شکوفه و روبان تزیین می کنند.سکه های ویژه سفره عقد ،طلایی رنگ است که روی آن مبارک باد یا نام مبارک حضرت مهدی (عج) ضرب می شود . تخم مرغ از دیر باز تا کنون تخم مرغ نماد تولد وتداوم نسل است از این رو پیداست که نهادن آن بر سفره ی عقد به نیت ادامه نسل زن و مرد و باروری ازدواج آن دو می باشد. معمولا برای تبرک تعداد تخم مرغ ها را پنج دوازده یا چهارده به نیت پنج تن دوازده امام (ع)و چهارده معصوم(ع)انتخاب می کنند. فندق گردو و بادام این خوراکی های مقوی و پر مایه الهی رانیز به نشان گسترده بودن سفره خوراک عروس و داماد و توانمندی آنها سر سفره عقد می گذارند. نان و پنیر نان را به نشانه ی برکت خداوند و پنیر را با نیت وسعت روزی و سپید بختی بر سر سفره عقد می نشانند . امروز نان و پنیر را به صورت لقمه های کوجک در می آورند و با نایلون محافظ غذامی پوشانند. سبزی را به نشانه ی سلامتی سر سبزی و خرمی در سفره عقد می گذارند. سبزی عقد، سبزی خوردن است که از تره ریحان شاهی نعناع تربچه پیازچه تشکیل می شود. گل به نشانه شادابی و طراوات و به عنوان نمادی از زیبایی این پیوند سبدی از گل بر سفره عقد می نشانند. همچنین برای آراستن اجزای دیگرسفره عقد نیز از شاخه های گل و گلبرگ های رنگین استفاده می کنند . گل سرخ یا رز نماد شناخته شده عشق در سراسر جهان است . شیرینی آشکار است که شیرینی به نشانه به ارمغان آوردن شهد خوشبختی بر سر سفره عقد می نشیند. معمولا هر دو نوع شیرینی خشک و تر را به این منظور به کار می برند شیرینی سفره عقد باید خوش ریخت کوچک وتازه باشد. میوه: نهادن میوه های رنگین بر سر سفره عقد به منزله برخورداری عروس و داماد از مواهب رنگارنگ الهی ونعمت های طبیعی زندگی است. عسل : مراسم عسل در دهان همدیگر گذاشتن پس از جاری شدن صیغه عقد به منظور آن که عروس داماد در آینده مایه ی شیرین کامی و دلارامی هم باشند. جا حلقه ای: حلقه ی ازدواج زوج معمول امشابه هم است و در جعبه مخصوصی از طلا فروشی خرداری میگردد . این حلقه را بر جایگاه خاص و زیبایی پیش پای عروس و داماد می گذارند. تا پس از جاری شدن صیغه عقد آن را در انگشت هم جای دهند. خونچه نان و اسپند به مفهوم سفره کوچک است و در اصطلاح به طبق هایی چوبی گفته می شد که در آن وسایل عقد را قرار می دادند. نان: در گذشته نان سر سفره عقد سنگک بود اما امروزه هر نوع نانی رامی توان به این منظور مورد استفاده قرار داد. اسپند علاوه بر دود کردن اسپند در آغاز هر یک از مراسم و جشن های مربوط به ازدواج از جمله عقد به نیت دور داشتن چشم بد از وصلت جدید و از جان عروس و داماد. کله قند ساییدن یک جفت کله قند هم شکل و هم اندازه روی پارچه ای بر سر عروس و داماد به نیت فروباریدن شادی و شییرنی بر سر آنها طی زندگی مشترک صورت می گیرد. تور قند ساییدن حریر تور با پارچه نازک سپید رنگی را به شکل مربع یا مستطیل تهیه می کنند تا کله قند ها روی آن بر سر عروس و داماد ساییده شود .